Endometriozis endometrium dokusunun (rahim iç duvarı ) rahim dışı alanlarda yerleşmesidir. Endometriotik odaklar bulundukları yerlerde enflamasyon (yangı ) ya neden olarak adet ağrsısı, pelvik ağrı, ilişki esnasında ağrı ve infertilite (kısırlığa) neden olabilirler.
Endometriotik odaklar en sık pelviste, pelviste de en sık yumurtalarda (%67) görülür. Rahimin desteği olan uterosakral bağlar ,fossa ovalis, Douglas boşluğu (rahimin arka tarafındaki boşluk), mesane ,vajina, cerviks ,kalın ve ince bağırsaklarda, üreterlerde de görülebilir. Bununla birlikte pelvis dışı diafragma, pleural boşluklarda da saptanabilir. Endometriozsi genel olarak kadınlarda %10 sıklıkta görüldüğü kabul edilir.
Özel popülasyonlarda sıklık artmıştır. Örneğin genital anomalisi olan ergenlerde %40, kısırlık şikayeti olan kadınlarda %50 , pelvik ağrısı olan kadın ve ergelnlerde %70 sıklıkta bildirilmiştir.
Risk faktörleri;
Doğum yapmamış olmak
- Östrojene uzun süreli maruziyet: adetlerin 11-13 yaşından önce başlaması
- Geç menopoz
- 27 günden kısa döngülerde adet görmek
- Ağır adet kanamaları
- Adet kanının akışını bozan genital anomaliler
- Çocukluk-ergenlik döneminde fiziksel / cinsel istismara maruz kalmak
- Düşük vücut kitle indeksi
- Yüksek trans doymamış yağ tüketimi
Semptomlar;
Hastalar genellikle üreme çağında pelvik ağrı (adet ağrısı ya da ilişki esnasında ağrı), kısırlık ve yumurtada kitle şeklinde başvururlar. Hastanın semptomu endometriotik implantın yerine, sayısına ve büyüklüğüne göre değişir.
Vajinal muyayenede endometriotik odaklar hassas olarak izlenebilir. Adneksiyal kitleler palpe edilebilir, rahim ağzı ve rahim sabitlenmiş şekilde hissedilebilir. Ultrason ile endometiomalar görülebilirken hastalığın dağılımı ve derinliğinin belirlenmesi için MR gerekebilir. Endometriozis için spesifik bir laboratuar testi yoktur. Ca-125 yüksekliği görülebilir.
Kesin tani endometriotik implantlardan biyopsi alınması ve histolojik olarak doğrulanması ile konulur. Tedavi kişiye özel planlanır.
Hafif ve orta derece ağrısı olanlarda nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar, doğum kontrol hapları kullanılabilir.
Şiddetli ağrısı olanlarda hormon baskılama tedavileri uygulanabilir. Yanıt alınamadığı durumlarda cerrahi planlanabilir. Cerrahi hastanın yaşı, gebelik istemi olup olmadığı , lezyonların derinliği, yaygınlığına göre planlanır.
Çikolata kistleri tedavi edilmemesi halinde büyümeye devam edebilir ve hastanın ağrıları artabilir. Kistlerin rüptüre olması halinde şiddetli ağrı hissedilir.
